Vương triều Buyid Phục bích tại Iran

Nhà Buyid ở Rey - Isfahan - Hamadan

Năm 980, Fakhr al-Dawla liên minh với hoàng tử Ziyarid Qabus và yêu cầu hỗ trợ từ phía Samanid Empire, đế chế Buyid rơi vào tình trạng khủng hoảng hỗn loạn từ năm 976 khi vua Rukn ad-Dawla qua đời. Hai người anh em của Fakhr al-Dawla là Mu'ayyad al-DawlaAdud al-Dawla đã liên tục dấy binh chống phá ông, đến đây họ liên minh với nhau mở cuộc hành quân thần tốc vào lãnh thổ của Fakhr al-Dawla khi viện binh chưa kịp tới, buộc ông phải chạy trốn đến Ziyarids.[40] Tuy nhiên, Mu'ayyad al-Dawla không dừng lại ở đó, tiếp tục chiến dịch của mình, khiến cả Fakhr al-Dawla và Ziyarid Qabus phải tìm nơi ẩn náu ở Samanid Khurasan. Mu'ayyad al-Dawla sau đó trở thành nhân vật cai trị Rey dưới quyền của Adud al-Dawla.[41] Cái chết của Adud al-Dawla năm 983 và sau đó là Mu'ayyad al-Dawla năm 984 đã cho Fakhr al-Dawla cơ hội giành lại quyền lực, tể tướng của Mu'ayyad al-Dawla là Al-Sahib Ibn Abbad đã tổ chức một cuộc tập hợp quân đội ở Gurgan và thuyết phục họ chấp nhận Fakhr al-Dawla làm chủ nhân mới của họ, Fakhr al-Dawla lúc đó vẫn còn ở Khurasan, ngay lập tức được mời đến Gurgan tức vị. Bấy giờ, Fakhr ad-Dawla có nhiều lãnh thổ hơn khi ông lên nắm quyền trước năm 980, những người Hamadan do Mu'ayyid ad-Dawla kiểm soát và các vùng lãnh thổ trước đây do Ziyarids thống trị như Gorgan và Tabaristan, ông nhận danh hiệu "vua của các vị vua" và biến Al-Sahib Ibn Abbad trở thành tể tướng của mình.[42]

Nhà Buyid ở Fars - Iraq - Arrajan - Kerman

Năm 987, Shirdil Abu'l-Fawaris, người cai trị của nhà Buyid ở Fars tiến quân vào Baghdad, bắt sống rồi phế truất quân chủ nhà Buyid ở Iraq là Samsam al-Dawl, giam cầm ông trong một pháo đài.[43] Kế hoạch tiếp theo của Sharaf al-Dawla là khuất phục người Kurd Badr ibn Hasanwayh, người đã tiếp quản Diyarbakr dưới triều đại của Samsam al-Dawla và là đồng minh của Fakhr al-Dawla. Nhưng chiến dịch đó đã thất bại nặng nề và không lâu sau đó, Sharaf al-Dawla uất ức mà chết vào năm 989.[44] Samsam al-Dawla nhân cơ hội này quyết tâm trở lại quyền lực, mặc dù ông đã bị mù một mắt ngay trước cái chết của Sharaf al-Dawla, ông trốn thoát khỏi nhà tù với sự giúp đỡ từ phía cựu tể tướng Alaf ibn Hasan của Sharaf al-Dawla.[45] Ông giành quyền kiểm soát Fars, Kerman và Khuzestan từ anh trai Baha al-Dawla, cả Samsam al-Dawla và anh trai của ông đều nhìn thấy vị trí của họ bị đe dọa bởi Fakhr al-Dawla, sau này đã xâm chiếm Khuzestan trong nỗ lực chia cắt lãnh thổ của hai anh em. Hành động này đã thúc đẩy cả hai thành lập một liên minh, Samsam al-Dawla đã công nhận Baha 'al-Dawla là người cai trị Iraq và Khuzestan, trong khi chính ông giữ Arrajan, Fars và Kerman, cả hai coi nhau bình đẳng, và đều lấy danh hiệu "vua".[46]

Nhà Buyid ở Fars

Năm 1052, quân đội của Al-Malik al-Rahim xâm chiếm Fars, họ đánh bại Abu Mansur Fulad Sutun và các đồng minh. Tuy nhiên, Abu Mansur Fulad Sutun đã yêu cầu sự hỗ trợ của Seljuk sultan Toghrul-Beg, và đã chiếm lại Shiraz vào năm 1053.[47] Năm 1054, một nhà lãnh đạo quân sự người Dailamite tên là Fuladh đã đẩy lùi Abu Mansur Fulad Sutun khỏi Fars, sau đó Fuladh đã thỏa thuận với Al-Malik al-Rahim để ông này đồng ý thừa nhận quyền lực của mình.[48] Tuy nhiên, Al-Malik al-Rahim đã liên thủ cùng với Abu Mansur Fulad Sutun, đánh tan quân đội của Fuladh, Abu Mansur Fulad Sutun sau đó đã đồng ý thừa nhận thẩm quyền của Al-Malik al-Rahim.[49] Năm 1055, Al-Malik al-Rahim đã bị bắt giữ và phế truất bởi lực lượng của Toghrul Beg tại Baghdad, chấm dứt sự cai trị của Buyid ở Iraq. Bấy giờ, Abu Mansur Fulad Sutun mới yên ổn duy trì quyền lực ở Fars nhưng tư cách là chư hầu của nhà Seljuk.[50]

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Phục bích tại Iran http://referenceworks.brillonline.com/entries/ency... http://books.google.com/books?id=ElkwedRWCXkC http://books.google.com/books?id=I-xtAAAAMAAJ http://books.google.dk/books?id=ZPAHBAAAQBAJ&dq=fa... http://www.twcenter.net/forums/showthread.php?4245... http://www.iranicaonline.org/articles/abul-fath-kh... http://www.iranicaonline.org/articles/albania-iran... http://www.iranicaonline.org/articles/alids-of-tab... http://www.iranicaonline.org/articles/balas-proper... http://www.iranicaonline.org/articles/bestam-o-ben...